ΑΝΑΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΠΑΙΔΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

Η σχέση με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και με το internet

Από τις αντιδράσεις του κοινού στην Ημερίδα που οργάνωσε το Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων το Μάιο 2006 για τις νέες μορφές βίας, από συζητήσεις/επιφυλάξεις/ ανησυχίες που εκφράζονται μεταξύ φίλων στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και από τον Ελληνικό και διεθνή τύπο, διαπιστώνουμε μεγάλη ανησυχία και προβληματισμό για την αντιμετώπιση του ίντερνετ από τις οικογένειες που ανατρέφουν παιδιά και εφήβους.

Οι γονείς ζητούν στήριξη, προτάσεις, συμβουλές, οδηγίες, για να προστατέψουν τα παιδιά από τους κινδύνους που τα απειλούν στην καθημερινή ζωή. Προτάσεις του τύπου «μη βάλετε ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι σας!» ή « όχι στο Internet!», είναι εξωπραγματικές, ανέφικτες και όχι επιθυμητές. Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής είναι απαραίτητο στοιχείο στη ζωή του παιδιού και η στέρησή του είναι ανάλογη της στέρησης των βιβλίων.

Σε πρόσφατη έρευνα που κάναμε σε παιδιά σχολείων του Δήμου Αθηναίων ( Κοτταρίδη και Βαλάσση-Αδάμ, ΕΚΚΕ) βρέθηκε ότι Η/Υ υπήρχε στο σπίτι σε 62% των παιδιών 5ης Δημοτικού και 77% των παιδιών Λυκείου. Στόχος του Υπουργείου Παιδείας είναι σύντομα να έχει κάθε μαθητής τον δικό του Η/Υ.

Το ζητούμενο είναι να μάθουν τα ίδια τα παιδιά να χειρίζονται σωστά τον Η/Υ, να φυλάγονται από τις πιθανές αρνητικές επιδράσεις και να αξιοποιούν τις δυνατότητες και τις πληροφορίες που προσφέρονται.

Το πρόβλημα

Το πρώτο πρόβλημα είναι η προστασία της ιδιωτικής ζωής και το δεύτερο η σωστή διαχείρηση των πληροφοριών

Είναι γνωστό ότι οι ανήλικοι δυσκολεύονται να προστατεύσουν την ιδιωτική τους ζωή στο διαδίκτυο. Σε πρόσφατη έρευνα, σε 37 χώρες, του Πανευρωπαϊκού Δικτύου Εθνικών Κόμβων Ασφαλούς Διαδικτύου Insafe, που τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, φάνηκε ότι 57% των ανήλικων αποκαλύπτουν πολλά προσωπικά τους δεδομένα μέσα από το διαδίκτυο, και ένας στους τρεις δεν ξέρει αν θα πρέπει να δημοσιεύσει το προσωπικό του προφίλ στο διαδίκτυο ή όχι. Στα πλαίσια αυτής της έρευνας, που στην Ελλάδα έγινε από τον Ελληνικό Κόμβο Ασφαλούς Διαδικτύου (saferinternet)

• 7 στα 10 Ελληνόπουλα δηλώνουν ότι δεν συνομιλούν με αγνώστους στο διαδίκτυο και δεν θα πήγαιναν ποτέ μόνα τους σε συνάντηση με άγνωστο που γνώρισαν μέσα από το διαδίκτυο (δεν είναι όμως λίγα τα 3 παιδιά στα 10 που συνομιλούν με αγνώστους).
• 1 στα 2 παιδιά δηλώνει ότι δίνει πολλές προσωπικές πληροφορίες γύρω από τον εαυτό του και τη ζωή του μέσα από τους ιδιαίτερα δημοφιλείς ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης, τα λεγόμενα social networking sites, όπως το MySpace ή το Bebo.
• 1 στα 4 παιδιά δεν θα δίσταζε να δώσει τα στοιχεία του τραπεζικού του λογαριασμού μέσα από το διαδίκτυο.
• Στα 100 παιδιά μόνο 45 θα συμπλήρωναν μόνο τα απολύτως βασικά στοιχεία τους σε φόρμες ιστοχώρων όπου ερωτώνται επίσης για τη διεύθυνσή τους, το τηλέφωνό τους και για άλλες προσωπικές τους πληροφορίες.
• Εάν λάμβαναν από κάποιο διαδικτυακό τους φίλο φωτογραφία με πορνογραφικό περιεχόμενο, μόνο 1 στα 2 παιδιά θα το έλεγε στους γονείς του ή στον δάσκαλό του.

Τι να κάνουμε

Στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.saferinternet.gr υπάρχουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες για το χειρισμό του Διαδικτύου, για φίλτρα και άλλα μέσα προστασίας από βλαβερές επιδράσεις.

Από την παραπάνω διεύθυνση παραθέτουμε επιλεκτικά κάποιες συστάσεις ασφαλείας για τη χρήση του Διαδικτύου, που μπορείτε να τυπώσετε και να τοποθετήσετε κοντά στον υπολογιστή σας:

• Πραγματικά, δεν είναι καθόλου καλή ιδέα να συναντάς άτομα που γνώρισες στο Διαδίκτυο, εκτός και αν σε συνοδεύουν οι γονείς σου. Μην ξεχνάς: οι άνθρωποι στο Διαδίκτυο μπορεί να λένε ψέματα. Δεν μπορείς να τους δεις!
• Μην τους δίνεις λοιπόν τη διεύθυνση και το τηλέφωνό σου, ούτε το όνο΅α του σχολείου σου ή τη φωτογραφία σου. Μπορεί να θέλουν το κακό σου!
• Εάν συναντήσεις κάτι πραγματικά άσχημο στο Διαδίκτυο ή κάποιος χρήστης σε παρενοχλήσει, δεν φταις εσύ. Ενημέρωσε τους γονείς σου!
• Έχε τα ΅άτια σου ανοιχτά για ιούς! Κρύβονται σε e-mails, αρχεία που κατεβάζεις από το Ίντερνετ, ακόμη και σε δισκέτες!
• Δεν είναι φρόνιμο να στείλεις σε κανένα τον αριθμό της πιστωτικής σου κάρτας ή τον αριθμό του τραπεζικού σου λογαριασμού (πριν να ελέγξεις πρώτα με το γονέα σου ή τον κηδεμόνα σου περί τίνος πρόκειται). Κάποιος θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει για να σε κλέψει.
• Δεν πρέπει να δίνεις σε κανένα τον κωδικό πρόσβασης του λογαριασμού που έχεις στο Διαδίκτυο (διότι θα μπορούσε να προφασιστεί ότι είσαι εσύ ή να διαβάσει τα ηλεκτρονικά μηνύματά σου).
• Να θυμάσαι ότι εάν κάποιος σου προσφέρει κάτι που σου φαίνεται υπερβολικό για να είναι αλήθεια, ίσως να πρόκειται για κάποιο τέχνασμα!
• Πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεις τους κόμβους που είναι για τους “άνω των 18 ετών”. (Οι προειδοποιήσεις υπάρχουν για να σε προστατέψουν. Οι κόμβοι για τους ενήλικους μπορεί ορισμένες φορές να κοστίσουν πολύ ακριβά στον τηλεφωνικό σου λογαριασμό).
• Μην κάνεις κλικ σε συνδέσμους του Διαδικτύου που υπάρχουν στα ηλεκτρονικά μηνύματα και μην ανοίγεις αρχεία συνημμένα σε ηλεκτρονικά μηνύματα που προέρχονται από άτομα που δεν γνωρίζεις ήδη και δεν εμπιστεύεσαι.
• Το ίδιο ισχύει και για την τηλεφόρτωση αρχείων από κόμβους του Διαδικτύου. (Μην τα ανοίγεις εκτός και εάν προέρχονται από άτομα που γνωρίζεις και εμπιστεύεσαι. Πιθανόν να μεταδοθεί ιός στον υπολογιστή σου ή σε κάποιο άλλο αρχείο που θα μπορούσε να βλάψει τον υπολογιστή σου ή να τον καταστρέψει).

Παιδί και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
Η διαχείριση της πληροφορίας

Τηλεόραση

Από τα πρώτα χρόνια που ήρθε η τηλεόραση στην Ελλάδα, προσπαθούμε να βρούμε τρόπους εύληπτους για να πείσουμε τους γονείς για τους κινδύνους που έχει η αλόγιστη χρήση της:

Οι πληροφορίες που δέχονται τα παιδιά από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του τρόπου ζωής. Ως ΜΜΕ σκεφτόμαστε συνήθως την τηλεόραση. Είναι ίσως, το μέσο με τη μεγαλύτερη επιρροή στα παιδιά αλλά επίσης σημαντικά είναι το ραδιόφωνο, το Internet, όλα τα έντυπα, οι εφημερίδες, τα περιοδικά, τα φυλλάδια, οι γιγαντοαφίσες, τα γκράφιτι.

Οι πληροφορίες από τα ΜΜΕ μπορεί να είναι σπουδαίες, να προσφέρουν στα παιδιά γνώσεις, εικόνες και εμπειρίες που εμπλουτίζουν τον κόσμο τους. Παράλληλα, όμως, προσφέρονται πληροφορίες δυνητικά επικίνδυνες: ακατάλληλες για την ηλικία τους, αντίθετες με τις απόψεις των γονιών και των δασκάλων τους, παραπλανητικές για τα παιδιά που δεν έχουν ακόμη την ωριμότητα να κρίνουν ούτε έχουν διαμορφώσει ακόμη σύστημα αξιών για να τις εντάξουν.

Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά επηρεαζόμενα από τα ΜΜΕ μπορεί να διαμορφώσουν συμπεριφορές εντελώς αντίθετες με αυτές που επιδιώκουν οι γονείς, οι δάσκαλοί και οι γιατροί τους.

Κανένας δεν επιθυμεί να αποκλείσει το παιδί από την πληροφόρηση. Εξάλλου η πρόσβαση στην ενημέρωση έχει αναγνωριστεί από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Επιθυμούμε να εξασφαλίσουμε μόνο τη θετική επίδραση των ΜΜΕ.

Ευθύνες από τα τηλεοπτικά κανάλια ή από τους διαφημιστές δεν μπορούν να ζητηθούν. Ο νόμος τούς επιτρέπει την “ενημέρωση” των παιδιών. Παιδιατρική Εταιρεία, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Παιδιατρικές Κλινικές του Πανεπιστημίου, Επιτροπές του Υπουργείου Υγείας, έχουν επανειλημμένα ενώσει τις δυνάμεις τους για να πείσουν την Πολιτεία ότι “ενημερώνεται” μόνο όποιος έχει δυνατότητες να επιλέξει αφού κρίνει. Τα παιδιά δεν διαθέτουν ακόμη την ικανότητα να κρίνουν μια πληροφορία. Γιατί να αμφισβητήσουν ότι π.χ. πρέπει να τρώνε καθημερινά ζαμπόν μάρκας τάδε που είναι το καλύτερο; Για να το λέει αυτή η όμορφη κυρία στην τηλεόραση έτσι θα είναι! Οι ενήλικοι μπορούν να αξιολογήσουν την ποιότητα, το κόστος, τις συνθήκες συντήρησης, ή το γεγονός ότι το ποσοστό του κρέατος που πρέπει να πάρουν έχει πιθανόν καλυφθεί σε άλλα γεύματα και δεν είναι σκόπιμο να κάνουν υπέρβαση της δόσης. Μπορούν να διακρίνουν τι από όσα λέει ο διαφημιζόμενος ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και τι όχι. Τι κρίσεις μπορεί να κάνει ένα νήπιο;

Τελικά, παρά τις προσπάθειες, δεν κατορθώσαμε να πείσουμε! Η απαγόρευση των διαφημίσεων που απευθύνονται σε παιδιά θεωρείται “λογοκρισία” και η διαφήμιση “ενημέρωση” που μάλιστα προστατεύεται από τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. (Ναι, καλά το καταλάβατε, η διαφήμιση προστατεύεται, όχι τα παιδιά!)

Το “ηθικό δίδαγμα” της ιστορίας είναι ότι μένει σ΄ εμάς να προστατεύουμε τα παιδιά. Όπως δεν αφήνουμε το παιδί μόνο του πουθενά, έτσι δεν πρέπει, ούτε στιγμή, να αφήνουμε και την τηλεόραση μόνη της! Η πρακτική οδηγία είναι “όταν δεν παρακολουθείτε συνειδητά την οθόνη της τηλεόρασης, κλείστε την!”
Ο χαρακτηρισμός κάποιων εκπομπών με τον όρο «επιθυμητή η γονεϊκή συναίνεση» είναι παραπλανητικός: όλες οι εκπομπές πρέπει να ελέγχονται από τους γονείς.

Ραδιόφωνο

Πολλοί γονείς ενώ ανησυχούν για την επαφή του παιδιού με την τηλεόραση και εκπομπές «ακατάλληλες» για ανηλίκους, θεωρούν το ραδιόφωνο ακίνδυνο. Το ραδιόφωνο είναι ένας τρίτος άνθρωπος στην οικογένεια! ΄Εχει μια επιπλέον ιδιαιτερότητα. Βρίσκεται όχι μόνο στο σπίτι αλλά και στο αυτοκίνητο! Αν, λοιπόν, ταξιδεύετε με ανοιχτό ραδιόφωνο, παρακολουθείτε το, και σχολιάζετε ό,τι ακούτε. Αν ξεχνιέστε και δεν σχολιάζετε, δεν συζητάτε συνεχώς με το παιδί, κινδυνεύετε όχι απλώς να απαιτεί επίμονα το παιδί σας την αγορά κάποιων προϊόντων αλλά να βρεθεί παραπλανημένο για βασικές αρχές συμπεριφοράς. Σκεφτείτε ότι ίσως τελικά θα βρεθείτε έντρομοι μπροστά σ΄ ένα παιδί “ξένο” που πιστεύει ότι πρέπει να πίνει πολλά αεριούχα, ζαχαρούχα ποτά, να τρώει διπλονόστιμα άχρηστα πατατογαριδάκια κι όχι ψωμί, πιστεύει ότι το άγχος καταπολεμάται με χαπάκια, ότι η απόδοση αυξάνεται με σιρόπια, ότι δεν υπάρχει ευτυχία χωρίς ρούχα τελευταίας εισαγωγής, ότι δεν υπάρχει επαγγελματική επιτυχία μιας γυναίκας χωρίς γαλλικά αρώματα, δεν υπάρχει οικογενειακή γαλήνη χωρίς ιδιωτική πισίνα, και ότι όλα αυτά μπορούν να αποκτηθούν χωρίς καμιά προσπάθεια με την απλή επίδειξη μιας πιστωτικής κάρτας!

Τότε θα κουραστείτε πάρα πολύ για να πείσετε το παιδί σας πως κακώς τα νομίζει αυτά, πως πρόκειται για παραπληροφόρηση και πως « εμείς , στην οικογένειά μας, άλλες αρχές και άλλες ιδέες έχουμε…»

Να διδάξουμε στα παιδιά την τέχνη να επεξεργάζονται τις πληροφορίες

Πώς; Η συζήτηση είναι ο καλύτερος τρόπος για να διδάξουμε στο παιδί πώς να περνά κάθε πληροφορία από την κρίση του πριν την εντάξει στη μνήμη του και στο σύστημα αξιών που διαμορφώνει από την οικογένεια και από το σχολείο

Προστατευτικό φίλτρο που να αφήνει επιλεκτικά να περάσουν μόνο οι χρήσιμες, οι καλές πληροφορίες και να εξουδετερώνει παραπλανητικές και επικίνδυνες πληροφορίες, δεν υπάρχει. Η διεθνής πείρα έχει καταλήξει ότι η μόνη αποτελεσματική μέθοδος είναι να διδάξουμε στα παιδιά την τέχνη να επεξεργάζονται τις πληροφορίες. Γι αυτό θα πρέπει:

• • Να μην ξεχνάμε ότι οι κίνδυνοι από πληροφορίες που δεν μας ταιριάζουν, δεν περιορίζονται στο ίντερνετ και στην τηλεόραση αλλά προέρχονται και από το ραδιόφωνο, έγκριτα έντυπα, γιγαντοαφίσες, γκράφιτι.
  • Να μην ξεχνάμε ότι τα επικίνδυνα θέματα δεν είναι μόνο η πορνογραφία και η βία αλλά είναι κυρίως θέματα καθημερινής ζωής, συμπεριφοράς, ήθους. Αυτό είναι κάτι που δεν συνειδητοποιούν οι περισσότεροι γονείς.
  • Να μην ξεχνάμε ότι το σημερινό παιδί ζει σ΄ένα κόσμο όπου άξιοι στην επικοινωνία ειδικοί προσπαθούν να το πείσουν να καπνίζει, να καταναλώνει γλυκά, να πίνει αλκοολούχα ποτά, να αγοράζει αδιακρίτως αντικείμενα που δεν χρειάζεται, που οι γονείς του δεν θα ήθελαν να του αγοράσουν και που, το χειρότερο αν δεν τα αποκτήσει αισθάνεται στερημένο, μειωμένο κοινωνικά και αδικημένο.
  • Να μην ξεχνάμε ότι παραπλανητική εικόνα μπορεί να δίνουν και τα δελτία ειδήσεων που παρουσιάζουν ληστείες, φόνους και οικογενειακή βία, σεισμούς, πλημμύρες, αεροπορικά ατυχήματα, λιμούς, επιδημίες, γεγονότα που το ανώριμο παιδί προσλαμβάνει σαν να αφορούν το άμεσο περιβάλλον του. Η παρακολούθηση εικόνων βίας φαίνεται ότι επιδρά σε άλλα παιδιά τρομοκρατικά, καταθλιπτικά, ενώ σε άλλα ενθαρρύνει την επιθετικότητα.
  • Να μην ανοίγουμε την τηλεόραση παρά μόνο όταν θέλουμε να παρακολουθήσουμε κάτι συγκεκριμένο. Αν είναι ανοιχτή ενώ ασχολούμαστε με κάτι άλλο, οι πληροφορίες εγγράφονται στη μνήμη παρακάμπτοντας την κρίση μας.

Να επιλέγουμε και να ελέγχομε πάντα τι βλέπει το παιδί στην τηλεόραση με την ίδια υπευθυνότητα που ελέγχουμε τα βιβλία που διαβάζει, τις παρέες που κάνει.

• Να συνειδητοποιούμε ότι για το μικρό παιδί κάθε πληροφορία χρειάζεται επεξεργασία μαζί με τον γονιό.
• Να σχολιάζουμε με κάθε ευκαιρία, όλες τις πληροφορίες που προέρχονται από τα ΜΜΕ (τις ειδήσεις, τις διαφημίσεις, τις γιγαντοαφίσες, τα τραγούδια που ακούγονται από το ραδιόφωνο, τα πάντα και ακατάπαυστα).