Η βία στη ζωή των παιδιών

Παλιές και νέες μορφές βίας

Όσοι ασχολούνται με παιδιά δηλώνουν ανήσυχοι για την επίδραση που μπορεί να έχει σε αυτά η βία στο σημερινό κοινωνικό περιβάλλον. Ιδιαίτερος προβληματισμός εκφράζεται για τις νέες μορφές βίας που συνδέονται με την αύξηση στη μετακίνηση πληθυσμών, την κακή χρήση του διαδικτύου και το ηλεκτρονικό έγκλημα, την πορνογραφία, την παράνομη διακίνηση ατόμων, την σεξουαλική εκμετάλλευση των ανηλίκων, τη διάσπαση οικογενειών, τις διαπολιτισμικές οικογένειες, τη βία/τρομοκρατία στο σχολείο από ομάδες ομηλίκων. Σχετικό ψήφισμα έστειλε το ΕΣΕ αλλά και το Ευρωπαϊκό Κέντρο του Διεθνούς Συμβουλίου Γυναικών στα αρμόδια όργανα Ευρωπαϊκά και τοπικά, μετά την Ημερίδα που οργάνωσε το ΕΣΕ στην Αθήνα με θέμα «ΜΟΡΦΕΣ ΒΙΑΣ ΚΑΤΑ ΠΑΙΔΙΩΝ & ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ».

Πέρα από τα διαβήματα και τις πιέσεις προς την Πολιτεία για θεσμοθέτηση μέτρων ανασταλτικών και προστατευτικών καλούμαστε ως ενεργοί πολίτες να βοηθήσουμε άτομα και κοινωνία στην πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας στο στενό και ευρύτερο περιβάλλον μας.

Το θέμα αφορά όλους μας!

Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι ο κίνδυνος της επαφής και εξοικείωσης με τη βία αφορά όλα τα παιδιά. Δεν περιορίζεται σε αυτά που βρίσκονται σε ειδικές συνθήκες ή ακραίες καταστάσεις. Και δεν αφορά μόνο κακή χρήση του Ιντερνετ , και των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας αλλά και την καθημερινή ζωή και λειτουργία της οικογένειας.

Οι ενέργειες για την προστασία και τη θωράκιση απέναντι στη βία
πρέπει να ξεκινούν από το σπίτι και την ανατροφή του παιδιού
γιατί
η εξοικείωση με τη βία ξεκινά από το σπίτι και από την καθημερινή ζωή
και αναπαράγεται από γενιά σε γενιά.

Πώς να εξαλείψουμε την βία από την ανατροφή των παιδιών;

Στηρίζοντας όσους ανατρέφουν παιδιά ώστε να μπορέσουν να αναπτύξουν παιδαγωγικές τεχνικές μη- βίας. Ενημερώνοντας για αποφάσεις διεθνών οργανισμών, για θέσεις ειδικών παιδαγωγών, συζητώντας καθημερινά προβλήματα, προτείνοντας πρακτικές λύσεις και εναλλακτικές επιλογές.

Δεν αρκεί η αγάπη

Στους διάφορους καταλόγους συμβουλών από ειδικούς, για διάφορες περιπτώσεις και μορφές βίας αναφέρονται τεχνικές ενημέρωσης, φίλτρα που μπλοκάρουν επικίνδυνες διασυνδέσεις, απαγορεύσεις, παραινέσεις. Τελικά όλοι καταλήγουν σε ένα κοινό στόχο/διαπίστωση/προϋπόθεση: την ανάγκη στενής επαφής με τα παιδιά και την εξασφάλιση σχέσης εμπιστοσύνης και σεβασμού μεταξύ γονιών και παιδιών. Αυτή φέρεται ως η μόνη αποτελεσματική και μόνιμη προστασία από κινδύνους τωρινούς αλλά και μελλοντικούς που, ενδεχομένως, δεν τους βάζει ακόμη ο νους μας. Είναι το μόνο σίγουρο αντίδοτο όχι μόνο για τη βία αλλά για κάθε κίνδυνο που απειλεί το παιδί. Δεν είναι φάρμακο ούτε εμβόλιο που δίνεται σε μια δόση! Είναι τέχνη που καλλιεργείται επίμονα και επίπονα, από την κούνια. Οι περισσότεροι γονείς αναγνωρίζουν ότι χρειάζονται βοήθεια για να την αναπτύξουν.

Βρείτε ευκαιρίες

Την ημέρα της μητέρας, του πατέρα, των δικαιωμάτων του παιδιού, και όποια άλλη… Αξιοποιήστε κάθε συνάντηση με γονείς, γιαγιάδες, παππούδες, εφήβους, επαγγελματίες που ασχολούνται με παιδιά. Οργανώστε συζητήσεις, στείλτε σημειώματα, άρθρα, συστήστε βιντεο- ταινίες, σχετικά βιβλία, διαδικτυακούς τόπους.

~ ~ ~ ~ ~

Στις επόμενες σελίδες σας γράφουμε μερικές σκέψεις, προτάσεις, επισημάνσεις, δεδομένα που ελπίζουμε να σας φανούν χρήσιμα στην ενημερωτική σας εκστρατεία εναντίον της βίας.

Η σωματική τιμωρία είναι μορφή βίας

Η συνηθέστερη μορφή βίας με την οποία εξοικειώνονται τα παιδιά είναι η σωματική τιμωρία. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και να δεχτούμε ότι είναι μορφή βίας και να δράσουμε για την εξάλειψή της. Δεν είναι πολύ εύκολο: κανείς δεν έχει επιφυλάξεις να καταδικάσει την σεξουαλική εκμετάλλευση του παιδιού (είναι σεβασμός της τιμής ,αξιοπρέπειας κλπ), κανείς δεν διστάζει να καταδικάσει τον πατριό που έσπασε στο ξύλο το παιδί αλλά, διστάζουμε να δεχθούμε ότι δυο χαστούκια από τη μάνα στον εκνευριστικό 8χρονο είναι κολάσιμη πράξη. Ο τρόπος ανατροφής του ανήλικου αποτελεί βέβαια, επιλογή του γονέα, ωστόσο έχει πάντα στόχο την αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και έχει ως όριο και προϋπόθεση τη μη προσβολή θεμελιωδών δικαιωμάτων του όπως είναι ο σεβασμός της τιμής , της αξιοπρέπειάς του και της σωματικής του ακεραιότητας.

Τι λένε οι διεθνείς επιτροπές για τη σωματική τιμωρία

• Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ν.2101/1992) στο άρθρο 19 αναφέρει «Τα συμβαλλόμενα κράτη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά, διοικητικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά μέτρα, προκειμένου να προστατεύσουν το παιδί από κάθε μορφή βίας, προσβολής ή βιαοπραγιών σωματικών ή πνευματικών, εγκατάλειψης ή παραμέλησης, κακής μεταχείρισης ή εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής βίας, κατά το χρόνο που βρίσκεται υπό την επιμέλεια των γονέων του ή του ενός από τους δύο, του ή των νόμιμων εκπροσώπων του ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου στο οποίο το έχουν εμπιστευθεί»
• Η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ, ερμηνεύοντας τη Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού υποστήριζε ανέκαθεν ότι η Σύμβαση απαιτεί την απαγόρευση της σωματικής τιμωρίας σε συνδυασμό με εκτεταμένες δημόσιες εκπαιδευτικές δράσεις.
• Το 2000, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο των Συνηγόρων του Παιδιού (ENOC) έλαβε δημόσια θέση παροτρύνοντας έντονα όλες τις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να εισάγουν νομοθεσία που να απαγορεύει ρητά κάθε μορφή σωματικής τιμωρίας στα παιδιά.
• Το 2001 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων εξέδωσε μια ερμηνευτική «Γενική Παρατήρηση» με θέμα τη σωματική τιμωρία «…Η Επιτροπή θεωρεί ότι το άρθρο 17 (του Αναθεωρημένου Κοινωνικού Χάρτη ) επιβάλει τη ομοθετική απαγόρευση κάθε μορφής βίας προς τα παιδιά, είτε στο σχολείο είτε σε άλλα ιδρύματα, είτε στο σπίτι είτε οπουδήποτε αλλού. Επίσης θεωρεί ότι οποιουδήποτε είδους ταπεινωτικές τιμωρίες ή συμπεριφορές προς τα παιδιά θα πρέπει να απαγορευτούν δια νόμου, και η απαγόρευση αυτή να υποστηρίζεται από επαρκείς κυρώσεις, τόσο στο αστικό όσο και στο ποινικό δίκαιο».
• Το 2004 η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησε λεπτομερή Σύσταση (1666/2004) όπου καλεί σε «συντονισμένη και εστιασμένη εκστρατεία όλα τα κράτη -μέλη για την οριστική κατάργηση της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά… προκειμένου η Ευρώπη να γίνει , το συντομότερο δυνατό «ελεύθερη ζώνη» από τη σωματική τιμωρία στα παιδιά».
• Τον Ιούνιο 2005 η Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων αποφάνθηκε ότι το Βέλγιο, η Ελλάδα και η Ιρλανδία παραβιάζουν τις υποχρεώσεις τους σχετικά με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως αυτές ορίζονται από τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη επειδή δεν έχουν απαγορεύσει ρητά κάθε μορφή σωματικής τιμωρίας. (…Ως σωματική τιμωρία ορίζεται η πράξη επιβολής πόνου ή σωματικής δυσφορίας σε ανήλικο, με σκοπό τον σωφρονισμό ή τον έλεγχο της συμπεριφοράς του. Μορφές σωματικής τιμωρίας μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, το «ξύλο», το χαστούκι, το άγριο σπρώξιμο, το χτύπημα με αντικείμενο, το ταρακούνημα, το τράβηγμα (αυτιού, μαλλιών κλπ), το δάγκωμα).
• Το 2006 δημοσιεύτηκε ο Νόμος 3500 ΦΕΚ A’ 232/24-10-2006 Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και άλλες διατάξεις. Ο νόμος (αρθρο 4) αναφέρεται και στη σωματική βία σε βάρος ανηλίκων, ως μέσου σωφρονισμού στο πλαίσιο της ανατροφής του και παραπέμπει στο άρθρο 1532 του Αστικού Κώδικα. Επίσης θεωρεί θύμα ενδοοικογενειακής βίας και το παιδί «αμέτοχο θεατή» όταν κάποιος υποβάλλεται σε πράξεις βίας μπροστά του, μέσα στην οικογένεια. Αναφέρει επίσης, ως αξιόποινες πράξεις, διάφορες μορφές σωματικής κακοποίησης αλλά και τον ψυχικό πόνο, την παρατεταμένη απομόνωση, την απειλή, την πρόκληση τρόμου ή ανησυχίας.

Με την ερμηνεία των διατάξεων του Νόμου θα ασχοληθούν οι νομικοί κατά περίπτωση. Εμείς, οι μη νομικοί, καλούμεθα να ασχοληθούμε με το πνεύμα του νόμου. Να στηρίξουμε την κοινωνία στην εξάλειψη της ενδοοικογενειακής βίας.

Πρέπει, πρώτα εμείς, να αλλάξουμε φιλοσοφία σχετικά με την ανατροφή των παιδιών και μετά να πείσουμε όσους ανατρέφουν παιδιά, και νοιάζονται γι αυτά, ότι πρέπει να απορρίψουν τη σωματική τιμωρία ως παιδαγωγικό μέσο.

Όχι ! Το ξύλο δεν βγήκε από τον Παράδεισο!
Πριν ξεκινήσετε οποιοδήποτε πρόγραμμα για την κατάργηση της σωματικής τιμωρίας σκεφτείτε τα παρακάτω:

• Στόχος είναι η αλλαγή μιας κοινωνικά αποδεκτής συνήθειας σε μη αποδεκτή(78% των παιδιών Α’ Δημοτικού «τρώνε ξύλο»)
• Δεν απευθύνεστε σε άτομα που κακοποιούν τα παιδιά τους, σε εγκληματίες, σε παθολογικές προσωπικότητες, αλλά σε γονείς που χάνουν την ψυχραιμία τους ή που πιστεύουν ότι κάνουν το καλύτερο. Θα πρέπει να τους πείσετε με επιχειρήματα.
• Να τονίζεται το αναποτελεσματικό της σωματικής τιμωρίας (90% των γονιών το γνωρίζουν εκ πείρας).
• Να τονίζεται ο κίνδυνος που υπάρχει η αποδοχή της σωματικής τιμωρίας από το παιδί ως καλής μεθόδου διαπαιδαγώγησης (..αφού τη χρησιμοποιούσε κι ο μπαμπάς μου!), να δημιουργήσει έναν ενήλικο που χρησιμοποιεί κι αυτός τη σωματική τιμωρία.
• Οι συζητήσεις να επικεντρώνονται σε τεχνικές θετικής διαπαιδαγώγησης και στη δημιουργία καλής επικοινωνίας και ζεστής σχέσης γονιού-παιδιού. Τότε η κατάργηση της σωματικής τιμωρίας θα έρθει μόνη της στην οικογένεια.
• Να προβάλλονται όλα τα μειονεκτήματα της σωματικής τιμωρίας (του γεγονότος) χωρίς να ενοχοποιείται ο γονιός.
• Να μην υποβαθμίζεται ο γονιός που χρησιμοποιεί σωματική τιμωρία στα μάτια του παιδιού. Είναι γνωστό ότι ακόμη και σε ακραίες περιπτώσεις κακοποιημένων παιδιών το παιδί δεν θέλει να κατηγορείται ο γονιός του. Δεν θέλει να ντρέπεται γι αυτόν.
• Να γίνει αντιληπτό ότι η αντικατάσταση της σωματικής τιμωρίας χωρίς να έχει ο γονιός επεξεργαστεί μέσα του την ανάγκη αυτής της αλλαγής μπορεί να καταλήξει σε χειρότερη κακοποίηση, ψυχολογική: ίσως σε μερικές περιπτώσεις να είναι προτιμότερη μια ξυλιά στα μαλακά από ένα δηλητηριώδες «δεν σ΄αγαπώ»

Με απλά λόγια… Αν του δώσω μια ξυλιά στα μαλακά;

Δηλαδή

– Μετά από όσα λένε οι Νόμοι, οι διεθνείς συμβάσεις και οδηγίες, τι να κάνω εγώ;

– Πώς να εφαρμόσω το πνεύμα του Νόμου στην πράξη;

– Αν δώσω μια στα μαλακά στο Γιαννάκη που άλειψε με μαρμελάδα τον τοίχο γελώντας θριαμβευτικά, θα… θίξω την αξιοπρέπειά του;

– Θα έχω προβεί σε αξιόποινον πράξη;

– Κινδυνεύω να καταλήξω να κακοποιώ το παιδί που λατρεύω;

– Κινδυνεύει να γίνει γονιός με βίαιη συμπεριφορά;

– Είμαι κακός γονιός;

– Όχι δεν είστε κακός γονιός!Ξεχάστε το αξιόποινο(!) Είναι το λιγότερο που σας νοιάζει, εσάς, που λατρεύετε το παιδί.

Σκεφτήτε, όμως, τα εξής σημαντικά:

⇒ Θα έχετε χρησιμοποιήσει μια άχρηστη, μη αποτελεσματική μέθοδο διαπαιδαγώγησης. (Συγχυστήκατε άδικα: Ο Γιαννάκης ούτως ή άλλως δεν καταλαβαίνει γιατί δεν πρέπει να αλείψει μαρμελάδα στον τοίχο και θα το ξανακάνει αν του δοθεί ευκαιρία. Σε μελέτη του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού 90% των παιδιών του Δημοτικού δήλωσαν ότι επανέλαβαν αυτό για το οποίο είχαν «φάει ξύλο»)

⇒ Θα έχετε δώσει στον Γιαννάκη την εντύπωση ότι η βία είναι αποδεκτός τρόπος συμπεριφοράς και θεμιτό μέσο επίλυσης προβλημάτων. (Αυτό είναι κάτι που δεν το θέλετε. Έτσι δεν είναι;)

⇒ Θα έχετε δείξει στο Γιαννάκη την αδυναμία σας να δράσετε αποτελεσματικά με λόγια και θα του δώσατε την εντύπωση ότι τα λόγια είναι πιο αδύναμα από τη βία. (Όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος, έλεγαν πριν δυο γενιές καμαρώνοντας για την παιδαγωγική τους. Αλλά εσείς είστε σύγχρονοι γονείς και γνωρίζετε πια ότι η σωματική τιμωρία δεν είναι καλή παιδαγωγική μέθοδος).

⇒ Κάνοντας μια αυτοκριτική θα παραδεχθείτε ότι «είχατε τα νεύρα σας», «χάσατε την ψυχραιμία σας» «δεν αντέχατε να πλένετε τον τοίχο» «αφήσατε τη μαρμελάδα κοντά του αντί να την βάλετε στη θέση σας και σκεφτήκατε πως αν έσπαγε το βαζάκι, Αχ! Θα πληγωνόταν το παιδί». (Δηλαδή …δείρατε το παιδί από δική σας αδυναμία ή για δικό σας σφάλμα!)

– Μα «παίρνει από λόγια» σε αυτή την ηλικία;

– Και βέβαια παίρνει!

⇒ Μη δώσετε, λοιπόν, την ξυλιά στα μαλακά και επιβληθείτε με λόγια και προβολή φυσικών συνεπειών των πράξεων του παιδιού: π.χ. πείτε «δεν μπορούμε να παίξουμε τώρα γιατί πρέπει να καθαρίσω τον τοίχο που λέρωσες».
Πιστέψτε με! Ποτέ δεν είναι νωρίς για να καταλάβει ένα παιδί τις φυσικές συνέπειες. Αν σε ηλικία 11 μηνών το μωρό σας φτύνει τη φρουτόκρεμα και ξεκαρδίζεται στα γέλια με το επίτευγμά του, δεν θα δώσετε μια ανάστροφη, δεν θα του κρατήσετε τη μύτη να το μπουκώσετε με την υπόλοιπη κρέμα. Θα πείτε μαλακά-μαλακά και αποφασιστικά: Οοοχι! Δεν φτύνουμε την κρέμα! και θα την απομακρύνετε. Θα πεινάσει. Θα καταλάβει! Την επόμενη φορά θα συνδέσει το φτύσιμο με απομάκρυνση του φαγητού. Θα φτύνει μόνο όταν δεν θέλει να φάει κι εσείς το πιέζετε. Αλλά, τότε κι εσείς μην το πιέζετε, είναι κι αυτό άδικη μορφή βίας. Ένα παιδί όταν δεν πεινάει, δεν τρώει και καλά κάνει! Σεβαστείτε το.